Σχιζοφρένεια

Προσδιορισμός και συχνότητα

Η σχιζοφρένεια είναι μια πολύ σοβαρή και χρόνια ασθένεια του εγκεφάλου. Προκαλεί αλλαγές στη σκέψη, στην ομιλία, στην αντίληψη και τη συμπεριφορά.

Η συχνότητα της ασθένειας σε άνδρες και γυναίκες είναι η ίδια, συνήθως τα πρώτα προβλήματα εμφανίζονται

στην εφηβική ηλικία και σε νέους ενήλικες. Η συχνότητα της ασθένειας είναι περίπου 1% του πληθυσμού παγκοσμίως.

Τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας είναι τα ακόλουθα:

    * Τα άτομα αυτά έχουν έμμονες λανθασμένες πεποιθήσεις ότι καταδιώκονται ή ότι ελέγχονται από άλλους ανθρώπους ή εξωτερικές υπέρτερες δυνάμεις. Νιώθουν ότι λαμβάνουν προσωπικά μηνύματα από την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο ή ακόμη ότι έχουν ειδικές δυνάμεις ή ικανότητες

    * Οι ασθενείς έχουν ψευδαισθήσεις και ακούν ή βλέπουν πράγματα τα οποία δεν είναι αληθινά. Συμβαίνει να ισχυρίζονται ότι ακούν φωνές που κανένας άλλος δεν ακούει.

    * Η ομιλία τους είναι αποδιοργανωμένη, με απουσία λογικής συνέχειας στην επικοινωνία τους με τους άλλους

    * Η συμπεριφορά τους είναι σοβαρά αποδιοργανωμένη με πρόβλημα στη διατήρηση μιας κατάλληλης συμπεριφοράς για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων

    * Οι ασθενείς παρουσιάζουν "αρνητικά" συμπτώματα, δηλαδή χάνουν ορισμένες φυσιολογικές λειτουργίες όπως η συναισθηματική έκφραση και δεν έχουν κίνητρα για επίτευξη στόχων στη ζωή Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι πολλά από τα πιο πάνω συμπτώματα μπορούν να προκληθούν από άλλες ασθένειες εκτός από τη σχιζοφρένεια. Μάλιστα, ορισμένα φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν ανάλογα συμπτώματα. Γι' αυτό μόνο η συνολική αξιολόγηση από το γιατρό μπορεί να θέσει τη σωστή διάγνωση.

Αιτιολογία

Οι αιτίες που προκαλούν τη σχιζοφρένεια είναι άγνωστες. Οι έρευνες που γίνονται στον τομέα αυτό έχουν εντατικοποιηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια.

Οι έρευνες μέχρι τώρα έχουν δείξει ότι οι εγκέφαλοι ασθενών που πάσχουν από σχιζοφρένεια είναι διαφορετικοί απ' αυτούς που δεν πάσχουν από την ασθένεια αυτή. Μέχρι σήμερα οι πιθανοί παράγοντες που έχουν εμπλακεί στην αιτιολογία της σχιζοφρένειας περιλαμβάνουν τη γενετική προδιάθεση, τις λοιμώξεις όπως για παράδειγμα τις ιογενείς λοιμώξεις κατά την εγκυμοσύνη.

Επίσης μελετάται η πιθανότητα η ασθένεια να οφείλεται σε προβλήματα του ανοσολογικού συστήματος του οργανισμού, δηλαδή του συστήματος που είναι υπεύθυνο για την άμυνα του οργανισμού.

Θεραπεία και αντιμετώπιση

Με τα σημερινά δεδομένα δεν μπορεί να υπάρξει πλήρης ίαση της ασθένειας.

Η θεραπεία για τη σχιζοφρένεια περιλαμβάνει βασικά 4 άξονες:

   1. τα αντιψυχοτικά φάρμακα

   2. τη ψυχοθεραπεία

   3. την εκπαίδευση της οικογένειας

   4. τις ομάδες αυτοβοήθειας και υποστήριξης

 Ορισμένα φάρμακα της οικογένειας των αντιψυχοτικών φαρμάκων βοηθούν πολλούς ασθενείς που πάσχουν με σχιζοφρένεια και επιτυγχάνεται ύφεση της ασθένειας με υποχώρηση των συμπτωμάτων. Είναι όμως απαραίτητο οι ασθενείς να παίρνουν τα φάρμακα συστηματικά σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού για να αποφεύγονται οι υποτροπές με επανεμφάνιση των συμπτωμάτων.

Οι εξατομικευμένες ψυχοθεραπείες είτε με τον ασθενή μόνο του είτε μέσα στα πλαίσια μιας ομάδας μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά. Οι ασθενείς μπορούν με αυτό τον τρόπο να βοηθηθούν να καταλάβουν καλύτερα τους εαυτούς τους και την ασθένεια τους. Επίσης μπορούν με τις μεθόδους αυτές να βελτιώσουν τις κοινωνικές και επικοινωνιακές ικανότητες τους.  Η εκπαίδευση της οικογένειας έχει πρωταρχική σημασία. Αυτό τη βοηθά να καταλάβει καλύτερα την ασθένεια κάποιου από τα μέλη της, τη βοηθά να κατανοήσει καλύτερα τη θεραπεία και βελτιώνεται η ικανότητα των υπόλοιπων μελών να αντεπεξέλθουν στα προβλήματα που προκύπτουν όταν ένας δικός τους πάσχει από σχιζοφρένεια. Η εκπαίδευση των μελών της οικογένειας έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να μειώνει τον αριθμό των υποτροπών που παρουσιάζει ένας ασθενής με σχιζοφρένεια και επίσης βελτιώνει την πρόγνωσή του. Υπάρχουν και ομάδες αυτοβοήθειας που μπορούν να βοηθήσουν και να υποστηρίξουν ασθενείς και τις οικογένειες τους.  Επίσης οι ομάδες αυτές μπορεί να είναι ένας οργανωμένος τρόπος για να γίνεται καλύτερη διαφώτιση του κοινού για το σχετικά συχνό αυτό πρόβλημα (1% του πληθυσμού) όπως επίσης και ένας αποτελεσματικός τρόπος για την συλλογή πόρων για την έρευνα και θεραπεία της σχιζοφρένειας.

Συμπερασματικά θα πρέπει να τονίσουμε ότι η σχιζοφρένεια μπορεί να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά και ότι δεν πρέπει να υπάρχει φόβος ή αποφυγή για τα άτομα που πάσχουν από τη νόσο αυτή. Είναι σημαντικό να φύγει το κοινωνικό στίγμα που πιθανόν να υπάρχει σε βάρος των ανθρώπων αυτών και πρέπει να επιδεικνύεται ενδιαφέρον και υποστήριξη για τα άτομα που πάσχουν από τη σοβαρή αυτή νόσο.

Πότε αρχίζει και ποια είναι τα προειδοποιητικά σημεία;

Η σχιζοφρένεια είναι μια χρόνια, σοβαρή διαταραχή της εγκεφαλικής λειτουργίας που καθιστά ανίκανο το άτομο να λειτουργεί κανονικά. Υπολογίζεται ότι 1% του πληθυσμού επηρεάζεται από την πάθηση. Οι άνθρωποι που πάσχουν από σχιζοφρένεια πιθανόν να αναφέρουν ότι ακούουν εσωτερικές φωνές που δεν είναι αντιληπτές από άλλους. Πιστεύουν ότι άλλοι άνθρωποι διαβάζουν ή και ελέγχουν τις σκέψεις τους ή ακόμη ότι σχεδιάζουν να τους κάνουν κακό. Οι σκέψεις αυτές τους τρομοκρατούν, τους προκαλούν φόβο, απομόνωση ή αντίθετα υπερβολική ταραχή. Κάποτε, όταν μιλούν οι άνθρωποι με σχιζοφρένεια, αυτά που λένε δεν έχουν έννοια. Μπορεί να κάθονται για ώρες χωρίς να κινούνται ή να λένε πολλά πράγματα. Επίσης μπορεί να φαίνονται ολωσδιόλου φυσιολογικοί μέχρι που να αρχίσουν να μιλούν για αυτά που πραγματικά σκέφτονται. Επειδή πολλοί σχιζοφρενείς, δυσκολεύονται να κρατήσουν μια δουλειά ή να φροντίζουν για τους εαυτούς τους, το βάρος για την οικογένεια τους και την κοινωνία γενικότερα, είναι σημαντικό. Οι θεραπείες που προσφέρονται για τη σχιζοφρένεια, είναι σε θέση να εξουδετερώνουν πολλά από τα συμπτώματα της πάθησης. Όμως στους πλείστους ασθενείς παραμένουν κάποια υπολειπόμενα προβλήματα για όλη τους τη ζωή. Έτσι, τόσο οι ίδιοι όσο και τα άτομα του περιβάλλοντος τους, πρέπει να μάθουν να αντεπεξέρχονται και να ζουν με την εν λόγω κατάσταση.

Έναρξη της σχιζοφρένειας

Τα ψυχωτικά συμπτώματα όπως οι ψευδαισθήσεις και οι αυταπάτες, εκδηλώνονται συνήθως στους άνδρες στα τελευταία εφηβικά χρόνια και στην αρχή της τρίτης δεκαετίας της ζωής τους. Στις γυναίκες τα πρώτα συμπτώματα παρουσιάζονται στα μέσα της τρίτης ή στις αρχές της τέταρτης δεκαετίας της ζωής τους. Η νόσος σπάνια εκδηλώνεται μετά την ηλικία των 45 ετών. Παρουσιάζεται επίσης σπανιότερα πριν από την εφηβική ηλικία. Παρόλα αυτά όμως έχουν περιγραφεί περιπτώσεις σε παιδιά γύρω στην ηλικία των 5 ετών. Γενικά μπορούμε να πούμε ότι η σχιζοφρένεια εκδηλώνεται συνήθως μεταξύ 13 και 25 ετών και αρχίζει σε πιο νεαρή ηλικία στους άνδρες από ότι στις γυναίκες. Στους έφηβους τα πρώτα σημεία περιλαμβάνουν αλλαγές φίλων, πτώση των βαθμών τους, προβλήματα του ύπνου και ευερεθιστικότητα. Επειδή τα εν λόγω προβλήματα παρουσιάζονται και σε πολλούς φυσιολογικούς έφηβους, η διάγνωση σε αυτό το στάδιο της ζωής, είναι δύσκολη. Σε νέους ανθρώπους που αναπτύσσουν τη νόσο, η αρχική αυτή εφηβική φάση, αποκαλείται το πρόδρομο στάδιο. Η σχιζοφρένεια επηρεάζει εξίσου άνδρες και γυναίκες και με την ίδια συχνότητα σε όλες τις εθνικές ομάδες παγκοσμίως.

Τα πρώτα προειδοποιητικά σημεία

Σύμφωνα με μαρτυρίες από οικογένειες σχιζοφρενών, μια σειρά από σημεία και συμπτώματα, μπορεί να συσχετίζονται με την έναρξη της σχιζοφρένειας. Βέβαια μερικά από τα σημεία αυτά, εμπίπτουν στη σφαίρα της φυσιολογικής συμπεριφοράς. Όμως πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το σύνολο της συμπεριφοράς του ατόμου και η διαχρονική εικόνα που παρουσιάζει η οποία χαρακτηρίζεται από τις οικογένειες των πασχόντων ως ασυνήθιστη.

Ας δούμε μερικά από τα πρώτα προειδοποιητικά σημεία που αναφέρουν οι οικογένειες, λαμβάνοντας όμως πάντοτε υπόψη τις πιο πάνω παρατηρήσεις:

   1. Κοινωνική απομόνωση, το άτομο αποτραβιέται από τους άλλους, επιλέγει τη μοναξιά

   2. Επιδείνωση των κοινωνικών σχέσεων

   3. Διακοπή των δραστηριοτήτων, παράλειψη παρακολούθησης των τάξεων στο σχολείο

   4. Μείωση των ακαδημαϊκών, σχολικών και αθλητικών επιδόσεων

   5. Δυσκολίες συγκέντρωσης και ικανότητας επίλυσης ακόμη και μικρών προβλημάτων

   6. Εμφανής αδιαφορία, ακόμη και όταν πρόκειται για ιδιαίτερα σημαντικά πράγματα ή καταστάσεις

   7. Επιδείνωση της προσωπικής υγιεινής, εκκεντρικές ενδυμασίες

   8. Υπερβολική κούραση και υπνηλία ή αντίθετα αϋπνία

   9. Άσκοπες συχνές κινήσεις, ταξίδια ή μακρινοί περίπατοι που δεν οδηγούν οπουδήποτε

  10. Κατάχρηση αλκοόλ και χρήση ναρκωτικών

  11. Υπερβολική ενασχόληση με θέματα πνευματικά ή θρησκευτικά

  12. Περίεργη συμπεριφορά

  13. Ανάρμοστο γέλιο

  14. Λήψη περίεργων στάσεων

  15. Χαμηλή ανεκτικότητα σε διάφορους ερεθισμούς

  16. Ανικανότητα έκφρασης συναισθημάτων

  17. Παράλογες τοποθετήσεις

  18. Περίεργη και παράξενη χρήση χρήση των λέξεων ή της δομής του λόγου τους

  19. Συζητήσεις στις οι οποίες οι θέσεις του ατόμου φαίνονται βαθυστόχαστες αλλά δεν είναι λογικές ή συνδεδεμένες

  20. Βλέμμα απλανές και ασάφεια

  21. Ασυνήθιστη ευαισθησία σε διάφορους ερεθισμούς όπως ο θόρυβος και το φως

  22. Τα άτομο ξεχνά εύκολα

Σήμερα δεν υπάρχει θεραπεία που να προσφέρει ίαση στους ασθενείς με σχιζοφρένεια. Όμως με την κατάλληλη θεραπεία πολλοί ασθενείς μπορούν να έχουν μια παραγωγική ζωή.

Είναι σημαντικό όταν υπάρχουν υποψίες ότι κάποιος παρουσιάζει προβλήματα σχιζοφρένειας, να ενθαρρύνεται να αναζητεί άμεσα βοήθεια από γιατρό.

Η έναρξη της θεραπευτικής αντιμετώπισης, ακόμη και από το πρώτο επεισόδιο της νόσου, μπορεί να είναι η αιτία για καλύτερη μακροχρόνια πρόγνωση.

    

Νέα αποτελεσματική θεραπεία

Η σχιζοφρένεια είναι μια από τις πλέον δύσκολες ψυχιατρικές ασθένειες. Επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο σκέφτεται, αισθάνεται και ενεργεί. Το άτομο με σχιζοφρένεια δυσκολεύεται να κάνει τη διαφορά  μεταξύ αυτού που είναι πραγματικότητα και αυτού που ανήκει στον κόσμο της φαντασίας.

Η πάθηση έχει περιγραφεί από την αρχαιότητα. Υπολογίζεται ότι επηρεάζει 1% του πληθυσμού. Οι αιτίες που προκαλούν την πάθηση δεν είναι γνωστές.

Μερικές θεωρίες για τη γένεση της νόσου περιλαμβάνουν παράγοντες όπως την κληρονομικότητα, βιολογικές ανισορροπίες στον εγκέφαλο, πιθανές ιογενείς μολύνσεις και διαταραχές του συστήματος άμυνας του οργανισμού.

Πρόκειται για μια χρόνια πάθηση που διαρκεί για όλη τη ζωή του ασθενούς. Οι σχιζοφρενείς έχουν δυσκολίες στο να διατηρήσουν μια θέση εργασίας ή να φροντίζουν τους εαυτούς τους. Για αυτό, οι ευθύνες για τη φροντίδα τους που βαρύνουν τις οικογένειες τους και την κοινωνία είναι μεγάλες. Η θεραπεία της σχιζοφρένειας είναι επίσης πολύ δύσκολη. Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν πολλά αντιψυχωτικά φάρμακα, η αποτελεσματικότητα της θεραπείας περιορίζεται λόγω του ότι τα φάρμακα μπορούν να προκαλούν σημαντικές παρενέργειες.

Παράλληλα πολλοί ασθενείς παρουσιάζουν μόνο μερική υποχώρηση των συμπτωμάτων τους. Σε ποσοστό των ασθενών που ανέρχεται μέχρι 30%, η χορήγηση φαρμάκων δεν προσφέρει καμία ανακούφιση από τα συμπτώματα.

Ωστόσο τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια έντονη και ελπιδοφόρα ερευνητική δραστηριότητα στον τομέα της δημιουργίας νέων αποτελεσματικών φαρμάκων για την καταπολέμηση της σχιζοφρένειας. Παράλληλα με την ανάπτυξη νέων αποτελεσματικών φαρμάκων, υπάρχει και πρόοδος στην καλύτερη κατανόηση της πάθησης που στόχο έχει την καλύτερη πρόληψη και θεραπεία της. Γιατροί από τις Ηνωμένες Πολιτείες εξέτασαν την αποτελεσματικότητα ενός νέου φαρμάκου σε 444 ασθενείς με οξύ επεισόδιο σχιζοφρένειας. Το φάρμακο που εξετάστηκε είναι η παλιπεριδόνη παρατεταμένης αποδέσμευσης σε χάπια. Η παλιπεριδόνη είναι προϊόν δραστικής διάσπασης (μεταβολίτης) της ρισπεριδόνης. Η ρισπεριδόνη είναι άλλο αντιψυχωτικό φάρμακο που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της σχιζοφρένειας από τη δεκαετία του 1990.Μετά από την αξιολόγηση της σοβαρότητας των συμπτωμάτων των ασθενών, έγινε τυχαία επιλογή και κατανομή τους σε μια από 4 ομάδες που πήραν διαφορετική θεραπεία για διάρκεια 6 εβδομάδων.

Οι 4 διαφορετικές θεραπείες ήταν:

   1. 6 mg παλιπεριδόνης παρατεταμένης αποδέσμευσης σε δισκία, ημερησίως

   2. 12 mg παλιπεριδόνης παρατεταμένης αποδέσμευσης σε δισκία, ημερησίως

   3. 10 mg ολανζαπίνης που είναι ενεργό αντιψυχωτικό φάρμακο, ημερησίως

   4. Εικονικό φάρμακο

Κατά τη διάρκεια των 6 εβδομάδων θεραπείας, οι ερευνητές παρακολουθούσαν και αξιολογούσαν την εξέλιξη των συμπτωμάτων των ασθενών και τις τυχόν παρενέργειες που παρουσιάζονταν. Η έρευνα ήταν διπλά τυφλή δηλαδή οι γιατροί που αξιολογούσαν όσο και οι ασθενείς, δεν γνώριζαν ποια θεραπεία από τις 4 λάμβανε ο ασθενής. Η μέθοδος αυτή, αφαιρεί την επίδραση της υποκειμενικότητας στην αξιολόγηση των επιδράσεων μιας θεραπείας.

Η πλέον αποτελεσματική δόση της παλιπεριδόνης ήταν αυτή των 6 mg ημερησίως.

Στη δόση αυτή, οι ασθενείς παρουσίαζαν σημαντική βελτίωση της προσωπικής και κοινωνικής τους απόδοσης. Ωστόσο και στις 2 δόσεις της παλιπεριδόνης, τα αποτελέσματα του φαρμάκου ήσαν καλύτερα από το εικονικό φάρμακο για τη θεραπεία των συμπτωμάτων της σχιζοφρένειας.

Το συμπέρασμα των Αμερικανών γιατρών είναι ότι η αντιψυχωτική αποτελεσματικότητα της παλιπεριδόνης σε συνδυασμό με την ασφάλεια που χαρακτηρίζει τη χορήγηση της, ιδιαίτερα στη δόση των 6 mg, την καθιστούν ακόμη ένα θεραπευτικό όπλο επιλογής για την αντιμετώπιση της σχιζοφρένειας.

Έχει πρακτικά πλεονεκτήματα με τα δισκία παρατεταμένης αποδέσμευσης που προσφέρουν μακρά διάρκεια δράσης. Επισημαίνεται ωστόσο ότι δεν πρόκειται για μια δραματική εξέλιξη στη θεραπεία της σχιζοφρένειας και ότι το φάρμακο δεν προσφέρει θεαματικά πλεονεκτήματα σε σύγκριση με τις θεραπείες που ήδη υπάρχουν.

Εκείνο που τώρα επιβάλλεται να γίνει είναι επιπρόσθετες έρευνες για να φανεί η αποτελεσματικότητα και ασφάλεια της παλιπεριδόνης παρατεταμένης αποδέσμευσης μετά από θεραπεία ενός έτους. Τέτοιες έρευνες αξιολόγησης της μακροχρόνιας χορήγησης του φαρμάκου βρίσκονται υπό εξέλιξη και θα αναμένουμε με ενδιαφέρον τα αποτελέσματα τους.