Η ΠΛΑΤΗ

Ο τρόπος ζωής σήμερα είναι σχεδόν πάντα βλαβερός για την υγεία μας γενικά και για την πλάτη μας ειδικά. Η συνειδητοποίηση των κακών μας συνηθειών και τα λίγα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να τις αποφύγουμε ή να μειώσουμε τα αποτελέσματα τους μπορεί να μας βοηθήσουν να ζήσουμε καλύτερα.

Η πλάτη είναι από τα σημαντικότερα μέλη του σώματος μας. Σε οποιαδήποτε ηλικία, μια όμορφη, ευθυτενής και εύκαμπτη πλάτη είναι δείγμα νεότητας και καλοζωίας.

Όμως μία δομή τόσο ουσιαστική και τόσο ευαίσθητη και σύνθετη συγχρόνως χρειάζεται

περισσότερη προσοχή. Ωστόσο, συνήθως μόνο όταν είμαστε αναγκασμένοι από τον πόνο ή κάποια άλλη ενόχληση δίνουμε προσοχή στα προβλήματα της.

Πολλά μπορούν να γίνουν στον τομέα της πρόληψης. Το πρώτο βήμα είναι να γνωρίζουμε περισσότερα πράγματα γι’ αυτήν τη «στήλη» που μας διακινεί και μας βοηθάει στην κίνηση μας.

Η σπονδυλική στήλη

Φανταστείτε ότι πρέπει να κρατήσετε σε ισορροπία πάνω στο χέρι σας μία στήλη από πολλά κυκλικά οστά. Έτσι μπορείτε σιγά σιγά να αντιληφθείτε πώς είναι η σπονδυλική στήλη. Η σπονδυλική στήλη αποτελείται από τους σπονδύλους: η σταθερότητα τους και η δυνατότητα κίνησης είναι εγγυημένη από τους μυς που τους περιβάλλουν και από τους συνδέσμους που τους ενώνουν. Οι σπόνδυλοι είναι βραχέα οστά που αποτελούνται στο κέντρο τους από σπογγώδη οστίτη ιστό που περιβάλλεται εξολοκλήρου από συμπαγή οστίτη ιστό. Ανάμεσα σ' ένα σπονδυλωτό σώμα και σ' ένα άλλο, για να μετριασθούν οι κι-νήσεις της στήλης, υπάρχει ένα «μαξιλαράκι»: είναι ο δίσκος, μία ινώδης ουσία που περικλείει στο κέντρο ένα άτομο ζελατινοειδές, το οποίο κινείται όπως μία φυσαλίδα νερού και λειτουργεί ως αποσβεστήρας.

Το κάτω μέρος κάθε σπονδύλου, που είναι η πιο εξωτερική πλευρά του την οποία και αισθανόμαστε αγγίζοντας τη γραμμή της πλάτης, είναι τρύπια. Με την εναπόθεση των σπονδύλων σχηματίζεται ένα κανάλι μέσα στο οποίο βρίσκεται ο μυελός, από τον οποίο προέρχονται τα νεύρα τα οποία και διακλαδίζονται σε όλο το σώμα. Σε πλάγια όψη η σπονδυλική στήλη εμφανίζει 4 κυρτώματα: το αυχενικό και το οσφυϊκό με το κυρτό μέρος προς την πρόσθια επιφάνεια του σώματος και το θωρακικό και το ιεροκοκκυγικό κύρτωμα με το κυρτό προς την οπίσθια επιφάνεια του σώματος. Το θωρακικό και το ιεροκοκκυγικό κύρτωμα εμφανίζονται στην εμβρυϊκή ζωή, ενώ το αυχενικό και το οσφυϊκό μετά τη γέννηση. Στην ανάπτυξη τους συμβάλλουν το βάρος που υποβαστάζεται από τη σπονδυλική στήλη, το επάγγελμα και οι συνήθειες του ατόμου. Η ιατρική τείνει στο να καθορίσει λίγο αυστηρά το βαθμό κλίσης που θεωρείται φυσιολογικός' μία στάση πιο ελαστική. Θα έπρεπε π.χ. να λάβει υπόψη της τις ανατομικές διαφορές των διάφορων φυλών. Πάντως όταν μία σπονδυλική στήλη παρουσιάζει καμπύλες που μόνιμα είναι πιο τονισμένες ή πολύ λιγότερο τονισμένες από το κανονικό, πρέπει να μιλάμε για αλλοιώσεις της (π.χ. υπερλόρδωση και υπερκύφωση στην πρώτη περίπτωση και υπολόρδωση και υποκύφωση στη δεύτερη). Είναι ξεκάθαρο ότι και το προφίλ του σώματος, η εξωτερική του εμφάνιση, θα διαφέρει κατά συνέπεια, όπως διαπιστώνουμε και από τις παρατιθέμενες φωτογραφίες. Βλέποντας την από τα πλάγια, η σπονδυλική στήλη πρέπει να είναι ευθεία. Οι καμπύλες σημαίνουν σκολίωση. Και οι 3 αλλοιώσεις θα πρέπει να θεωρηθούν ως προ-βλήματα προς αντιμετώπιση από τον ειδικό γιατρό εάν είναι μόνιμες. Διαφορετικά θα πρέπει να μιλήσουμε για λανθασμένη θέση της σπονδυλικής στήλης. Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι, απαραίτητοι για την καλή κίνηση της στήλης, με τα χρόνια αφυδατώνονται και σιγά σιγά αδυνατίζουν. Αυτή είναι η αρθρίτιδα της στήλης, όμοια με τη διαδικασία γήρανσης που παρουσιάζεται σε πολλές αρθρώσεις. Η πάθηση είναι πολύ επίπονη, γιατί αυτή η επιπεδοποίηση των δίσκων προκαλεί την τριβή των νεύρων που βγαίνουν πλάγια των σπονδύλων. Από τη στιγμή που αυτή η διαδικασία είναι αναπόφευκτη, κάθε πρόληψη της αρθρίτιδας πρέπει να βασίζεται στην οικονομία της στήλης, δηλαδή στην αποφυγή υπερβολικής κόπωσης και πίεσης.

Πιο σπάνια είναι μια άλλη ανωμαλία, η λεγόμενη κήλη του δίσκου, που επέρχεται όταν το ζελατινοειδές σώμα, έπειτα από μία ελάχιστη κίνηση, βγαίνει από το δίσκο.

Το νευρικό σύστημα

Από το νωτιαίο μυελό που βρίσκεται στα σπονδυλικά τρήματα διακλαδίζεται όλη η γραμμή των νεύρων: από εκεί περνούν τα μηνύματα που από τον εγκέφαλο στη συνέχεια φτάνουν σε όλα τα σημεία του σώματος. Αλλά τα νεύρα μεταδίδουν επίσης και τον πόνο: η πίεση και η ευαισθητοποίηση (πόνος) των σπονδυλικών νεύρων μπορεί να προέλθει από αλλοίωση των καμπυλών της στήλης, των αρθρώσεων και εξαιτίας απογραμμώσεων των σπονδύλων, που οφείλονται σε τραύματα, λανθασμένες κινήσεις, υπερβολική προσπάθεια. Η ευαισθητοποίηση των σπονδυλικών νεύρων, εκτός του ότι προκαλεί πόνο, αντανακλάται επίσης στη λειτουργία των διάφορων σημείων του σώματος που είναι συνδεδεμένα με αυτά τα νεύρα: ένας ισχιακός πόνος, π.χ., μπορεί να έχει σαν συνέπεια την παροδική απώλεια της αίσθησης στον αντίστοιχο μηρό.

Οι μύες

Χρειάζονται διάφοροι μύες για να υποστηρίξουν και να διατηρήσουν τη θαυματουργή ισορροπία της σπονδυλικής στήλης: είναι κυρίως αυτοί της ράχης, οι επιφανειακοί και αυτοί που βρίσκονται πιο βαθιά, της κοιλιάς και αυτοί που καλύπτουν και απλώνονται στο ισχίο. Οι μύες έχουν επίσης μία λειτουργία προστατευτική σε σχέση με την ευαίσθητη δομή της σπονδυλικής στήλης, του μυελού των σπονδύλων και των νεύρων. Μοιάζουν με ένα μαξιλάρι που προστατεύει από τα χτυπήματα και τις βίαιες κινήσεις. Για να καταλάβουμε καλύτερα τη σημασία τους σε σχέση με τη σπονδυλική στήλη και την πλάτη, βλέπουμε πώς λειτουργεί ένας μυς. Ο μυς αποτελείται από μία λωρίδα από ίνες των οποίων οι νευρικές απολήξεις στέλνουν εντολές στον εγκέφαλο. Όταν φθάνει η ώθηση, ένα μέρος αυτών των ινών συστέλλεται. Όταν η εντολή φθάσει στον εγκέφαλο, οπότε και έχει επιτελεσθεί ο ρόλος των νευρικών απολήξεων, οι ίνες ξαναγυρνούν στο αρχικό τους μήκος, μένοντας χαλαρές. Όσο περισσότερο χρησιμοποιείται ένας μυς, τόσο περισσότερο αυξάνει η ποσότητα ινών που τίθεται σε κίνηση.

Με αυτό τον τρόπο ο μυς αναπτύσσεται και γίνεται πιο δυνατός.

Εάν υπάρχει μία κατάσταση έντασης, οι ίνες που τέθηκαν σε κίνηση δε γυρνούν όλες στην αρχική κατάσταση χαλάρωσης: μερικές συνεχίζουν να παραμένουν συ-σταλμένες, ακόμα και όταν έχει σταματήσει η ώθηση από τον εγκέφαλο. Αυτή η σκλήρυνση, την οποία δε γνωρίζουμε πάντα, μπορεί να προκληθεί από μία γενική κατάσταση έντασης, ή εξαιτίας απότομων κινήσεων (σημάδι, π.χ., είναι το τρέμουλο των βραχιόνων έπειτα από τη μεταφορά βαριών αντικειμένων), ή όταν παραμένουμε επί μακρόν σε μία θέση (οδήγηση). Οι μύες χάνουν την ελαστικότητα τους και οι κινήσεις γίνονται σκληρές και σε «δόσεις» αντί να είναι μαλακές και ρυθμικές. Το χάσιμο αυτό της ελαστικότητας είναι αρνητικό για τη σπονδυλική στήλη, γιατί περιορίζει τις κινήσεις, κάνει πιο εύθραυστη όλη τη δομή της και ελαττώνει την ικανότητα άμεσης απάντησης στις κινήσεις. Ένας σκληρός μυς μπορεί να προκαλέσει πόνο και είναι πιο επιρρεπής στους τραυματισμούς. Το να μάθουμε να χαλαρώνουμε τους μυς είναι άσκηση μεγάλης σημασίας για την υγεία και την καλή κατάσταση της πλάτης μας.

Οι πιο συχνές αιτίες του πόνου της πλάτης

Σ' αυτό το κεφάλαιο θα δούμε ποιες είναι οι πιο συχνές αιτίες του πόνου της πλάτης, γνωστός με τη γενική ονομασία οσφυαλγία.

Εκφυλιστική ασθένεια των αρθρώσεων: παρουσιάζεται κυρίως στην οσφυϊκή και αυχενική δεσμίδα όπου υπόκεινται και σε μεγαλύτερες κινήσεις. Καθορίζεται από την ηλικία αλλά και από κληρονομικούς παράγοντες. Επίσης από παχυσαρκία καθώς και από δυσμενείς ατμοσφαιρικούς παράγοντες.

Πιέσεις και εξαρθρώσεις στις σπονδυλικές αρθρώσεις: προκαλούνται από πιέσεις πολύ κοινές (π.χ. βήχα), απότομες και ξαφνικές κινήσεις, άβολα καθίσματα κ.λπ. (π.χ. οι αυτοκινητιστές υπόκεινται σε μία σειρά από μικρά τραύματα που οφείλονται στα τραντάγματα της οδήγησης).

Ανισορροπία στη θέση: διαφοροποίηση στις κλίσεις της σπονδυλικής στήλης, οφειλόμενες σε παχυσαρκία, εγκυμοσύνη, υπερβολική μυϊκή αδυναμία και βίαιες επί μακρόν θέσεις (π.χ. η συνεχής επανάληψη ορισμένων κινήσεων σε μερικές εργασίες).

Φυσικά ο πόνος της πλάτης μπορεί και είναι δευτερευούσης σημασίας, σε σχέση με άλλες παθολογικές αιτίες έμφυτες ή επίκτητες, όπως η πολιομυελίτιδα, η μυϊκή δυστροφία, ή αναπηρίες από ατυχήματα.

Ξαναβρίσκοντας τη χαμένη ισορροπία

Η συνηθισμένη θέση μας αναπαράγει τη φυσική συνέχεια των κλίσεων της σπονδυλικής στήλης, που, όπως είδαμε, είναι λειτουργική σε σχέση με το βάρος που πρέπει να υποστηρίξει και με τις κινήσεις στις οποίες πρέπει να συμβάλει. Ας σταθούμε γυμνοί μπροστά από ένα μεγάλο καθρέπτη, πάνω στον οποίο θα έχουμε εφαρμόσει κάθετα μία μεγάλη λωρίδα σελοτέιπ. Κοιταζόμαστε από εμπρός: το σώμα θα πρέπει να είναι κομμένο σε 2 ίσα κομμάτια από τη λωρίδα. Παρακολουθήστε τώρα εάν αυτή η γραμμή το διαπερνά από τη μύτη, στο κέντρο του στήθους και του βουβώνα και ανάμεσα στους μηρούς. Οι πλάτες και τα πλευρά πρέπει να βρίσκονται στην ίδια γραμμή. Στη συνέχεια παρακολουθήστε το προφίλ σας: εδώ η νοητή γραμμή θα πρέπει ν' αγγίζει το αυτί, την άρθρωση του ισχίου, το γόνατο και τα σφυρά, ενώ το βάρος του σώματος πρέπει να πέσει στο κέντρο ανάμεσα στα δύο πόδια.

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι ένας μηρός πιο κοντός κατά 1 cm από τον άλλο καθορίζει μία στρεβλότητα στην πλάτη που όμως δεν είναι ανησυχητική. Είναι πολύ σημαντικό, κυρίως για όποιον έχει τάση να προσλαμβάνει λανθασμένες θέσεις (π.χ. με τη λεκάνη προς τα πίσω ή στραβά), να ψάξει και να μάθει ν' αναγνωρίζει τη σωστή και ισορροπημένη θέση για το σώμα του. Αυτή η θέση θα είναι το σημείο αναφοράς. Σ' αυτήν τη θέση οι μύες θα έπρεπε να κουράζονται λιγότερο και το σώμα θα έπρεπε να είναι πιο χαλαρό: Η σπονδυλική στήλη θα πρέπει να είναι απλωμένη και όχι συμπιεσμένη. Αυτή λοιπόν η θέση δεν πρέπει να διατηρηθεί με πίεση, αλλά πρέπει να είναι ο καρπός μιας αυθόρμητης ισορροπίας. Δυστυχώς, πάνω στο σώμα μας έχουν συσσωρευτεί οι κακές μας συνήθειες που το έχουν σημαδέψει και σκληρύνει, έτσι ώστε να έχει διαφοροποιηθεί αυτή η φυσική κλίση. Το να την ξαναβρούμε μας επιτρέπει να καταλάβουμε τις κακές μας συνήθειες αλλά όχι ότι είναι εύκολο και να τις αλλάξουμε. Εκτός του ότι μας βολεύουν πια, έχουν, εκτός των άλλων, σταθεροποιήσει και ισχυροί ψυχολογικοί παράγοντες. Αλλά μπορούμε να μετατρέψουμε τη συμπεριφορά μας από ενεργητική σε παθητική:

Να αισθανθούμε ότι είμαστε εμείς που κουνάμε το σώμα μας και το κάνουμε να μιλάει και όχι τα νοήματα που συνεχώς επαναλαμβάνουμε.

Για να φτάσουμε σ' αυτό το αποτέλεσμα είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε, να δεχόμαστε και να αγαπάμε το σώμα μας. Εξάλλου, υπάρχουν συνήθειες που αποκτούμε από τα εφηβικά μας χρόνια ως κύρια χαρακτηριστικά των δύο φύλων, και οι οποίες μας ακολουθούν για πάντα. Έτσι, μία νεαρή κοπέλα, που ντρέπεται για το στήθος της, θα προσπαθήσει με κάθε τρόπο να το κρύψει. Αντίθετα, τα αγόρια για να τονίσουν τον ανδρισμό τους περπατούν με τη λεκάνη προς τα εμπρός, γεγονός που τους αναγκάζει να έχουν τα γόνατα λίγο λυγισμένα. Είναι θέσεις που σταθεροποιούνται και που δεν αλλάζουν με εξωτερικές εντολές, εάν δε λυθεί το πρόβλημα στη ρίζα του. Ο κλάδος της ψυχοσωματικής μελετάει τον τρόπο με τον οποίο το σώμα «σημαδεύεται» από τις εμπειρίες μας και την ψυχολογική μας κατάσταση. Σύμφωνα μ' αυτόν, λοιπόν, στον κορμό συγκεντρώνεται ό,τι είναι συνδεδεμένο με την ύπαρξη ενός ατόμου, ενώ τα μέλη ενδιαφέρονται για το «κάνω»: εάν οι βραχίονες και οι μηροί είναι πιο ανεπτυγμένοι από το στήθος παρατηρείται τάση του «να κάνω» να πηγαίνω προς τα έξω, να μένω με τους άλλους.

Οι πλάτες είναι από τα στοιχεία που μελετώνται πάρα πολύ εύκολα. Με τις πλάτες εκφράζονται διάφορα συναισθήματα, όπως χαρά, φόβος, κούραση, υπερηφάνεια κ.λπ. Μερικά από αυτά τα συναισθήματα είναι σταθερά και κοινά στον καθένα από εμάς, χαρακτηρίζοντας τον τύπο της πλάτης.

Η σπονδυλική στήλη είναι το μέρος όπου αποβάλλονται οι εντάσεις και οι δυσεπίλυτες συγκρούσεις. Οτιδήποτε δεν μπορούμε να εκφράσουμε το «πετάμε» πίσω στις πλάτες, όπου και παραμένει μπλοκαρισμένο προκαλώντας σύμφυρση και πιέζοντας τους μυς. Εκεί πραγματοποιείται και μετατρέπεται σε οργή, πικρία, ή απόγνωση.

Ο λαιμός είναι το όργανο σύνδεσης ανάμεσα στο κεφάλι και το σώμα και ως εκ τούτου εκφράζει τη σχέση τους. Ανακαλύψτε από μόνοι σας τις σημασίες των θέσεων του. Προσλάβετε μία θέση (κεφάλι μπροστά, πίσω ή στα πλάγια) και μετά κλείστε τα μάτια και συγκεντρωθείτε για ν' ανακαλύψετε τι αισθάνεστε. Μετά κοιτάξτε τη θέση στον καθρέπτη. Σιγά σιγά θα καταλάβετε τη σημασία που προσδίδεται στις διάφορες θέσεις καθώς επίσης θα κατανοήσετε το νόημα των συνηθισμένων θέσεων σας. Μιλήσαμε για κλίσεις φυσικές (φυσιολογικές) αλλά αυτός ο όρος κάθε άλλο παρά απλός είναι, γιατί φυσιολογική θεωρείται αυτή που είναι συνήθεια. Δηλαδή θεωρούμε φυσιολογική τη στάση που παίρνουμε κάθε φορά και αυτό μόνο λόγω συνήθειας.

Τα παραπάνω πορίσματα, από πολλούς αμφισβητήσιμα, δόθηκαν από ένα μελετητή του σώματος που ονομάζεται Matthias Alexander, Αυστραλός στην καταγωγή, που άρχισε την καριέρα του στο τέλος του περασμένου αιώνα σαν ηθοποιός. Αλλά μία βραχνάδα που φαινόταν μη ιάσιμη τον εμπόδισε να συνεχίσει. Άρχισε λοιπόν να μελετά και να παρατηρεί τον εαυτό του μπροστά στον καθρέπτη και ανακάλυψε ότι οι δυσκολίες της φωνής προέρχονταν από μία λανθασμένη θέση του λαιμού, την οποία δεν είχε αντιληφθεί ποτέ. Από τότε αφιερώθηκε στη μελέτη και διδασκαλία των τεχνικών για τη διόρθωση των λανθασμένων θέσεων. Η μέθοδος Alexander (για την οποία υπάρχουν και ειδικές σχολές) έχει σκοπό να μας κάνει γνώστες των στάσεων μας: με αυτό τον τρόπο ίσως σταματήσουμε να θεωρούμε φυσιολογική την καθημερινότητα που έχει ριζωθεί στη συνείδηση μας. Η θεωρία περί στάσεων του Alexander είναι ενδιαφέρουσα και για άλλους δύο σημαντικούς λόγους. Κατά κύριο και πρώτο λόγο, δεν είναι χρήσιμο να δίνουμε εξωτερικές φραστικές εντολές (το περίφημο «στάσου ίσια») εάν δεν έχουμε συνείδηση της στάσης μας. Κατά δεύτερο λόγο οι ασκήσεις της γυμναστικής για την ενδυνάμωση και ανάπτυξη των μυών, εάν δε γίνουν ατομικά μπορούν να αναπαράγουν τις συνήθεις στάσεις του καθενός: εδώ φαίνεται η σημασία του εξωτερικού οδηγού. Συστήνουμε δύο απλές ασκήσεις για την ευθυγράμμιση της σπονδυλικής στήλης. Προσπαθήστε να καθίσετε ίσια, κρατώντας ένα τραπεζάκι, ή ένα μεγάλο βιβλίο, ελαφρύ και σκληρό, πάνω από το κεφάλι. Κρατήστε το σε ισορροπία όσο το δυνατόν περισσότερο και ενώ είστε χαλαροί. Ξαπλώστε ανάσκελα στο έδαφος ή σε μία σκληρή επιφάνεια και προσπαθήστε να εφαρμόσετε ολόκληρη τη σπονδυλική στήλη, στο πάτωμα. Χαλαρώστε, επαναλάβετε. Αυτή η άσκηση βοηθάει στην επιμήκυνση της σπονδυλικής στήλης.

Οι καθημερινές εντάσεις

Εάν το σώμα μας είναι όντως αυτή η πλαστική δομή που προσαρμόζεται στις εμπειρίες μας, πρέπει να τονίσουμε ότι είναι δύσκολο να εξαφανίσουμε ή να μειώσουμε τα αρνητικά ερεθίσματα: δηλαδή όλους αυτούς τους λόγους έντασης, μικρούς ή μεγάλους, στους οποίους και αντιδρούμε δίχως να το καταλάβουμε, σκληραίνοντας τους μυς, πιέζοντας το σώμα και κυρίως τη σπονδυλική στήλη. Κάθε φορά που κάποιος ενοχλητικός παράγοντας κινητοποιεί το σώμα, δημιουργείται στρες, αλλά εμείς ούτε αντιδρούμε ούτε φροντίζουμε για την εξάλειψη αυτής της αιτίας. Το να αντιδράς και να προσπαθείς να διαφοροποιήσεις τις καταστάσεις είναι σημαντικό, γιατί σε αντίθετη περίπτωση το να προσπαθείς να ανέχεσαι και να προσαρμόζεσαι σημαίνει απλά ότι διοχετεύεις στο εσωτερικό όλη αυτή την πίεση και έτσι μεταχειρίζεσαι ο ίδιος το σώμα σου. Πρέπει να πάρουμε στα σοβαρά τις ενοχλήσεις, είναι μηνύματα που πρέπει να ακουσθούν. Το να προσπαθείς να απαλλαγείς από τις αιτίες του στρες, έστω και αν αυτό προέρχεται από την οικογένεια, την εργασία, τον ερωτικό σύντροφο κ.λπ. είναι μία πολύ δύσκολη προσπάθεια που χρειάζεται μεγάλες αποφάσεις, τις οποίες όμως έχουμε υποχρέωση να πάρουμε για το δικό μας καλό. Γι' αυτό πρέπει να απαλλασσόμαστε όσο είναι δυνατόν ακόμα και από τις μικρές αιτίες στρες. Μερικοί βίαιοι ήχοι, όπως το χτύπημα του τηλεφώνου, εάν δεν μπορούμε να τους εξαφανίσουμε, μπορούμε ωστόσο να τους περιορίσουμε: κατά τη διάρκεια της ημέρας πρέπει να εξασφαλίσουμε λίγες στιγμές ξεκούρασης κατά τις οποίες τίποτα δεν πρέπει να μας ενοχλεί. Ακόμα και οι οικιακές εργασίες δεν είναι όλες το ίδιο, γι' αυτό οι πιο δυσάρεστες πρέπει να περιορισθούν και να οργανωθούν διαφορετικά.

Στην καθημερινή ζωή

Η καθημερινή ζωή είναι μια αλληλουχία κινήσεων και καταστάσεων που βάζουν σε σκληρή και συνεχή δοκιμασία την πλάτη, προσφέροντας με αυτό τον τρόπο τη δημιουργία της άρθρωσης. Στην καθημερινή λοιπόν ζωή μπορεί να γίνει η πρόληψη από εμάς τους ίδιους που πρέπει να δίνουμε μεγάλη προσοχή στις κινήσεις μας για να προστατεύσουμε και να διατηρήσουμε σε καλή κατάσταση τις αρθρώσεις της πλάτης. Οι καθημερινές κινήσεις φαίνονται πολύ απλές για να είναι αποτελεσματικές, αλλά σύμφωνα με όσα είπαμε παραπάνω για τη σπονδυλική στήλη είναι πάρα πολύ χρήσιμες. Είναι στο χέρι του καθενός και δεν κοστίζουν τίποτα, εκτός από λίγη προσοχή και υπομονή αλλά αυτό δεν πρέπει να μας κάνει να πιστέψουμε ότι είναι μικρής αξίας και δε βοηθούν στον τομέα της πρόληψης.

Το να είσαι λεπτός κάνει καλό

Το σώμα μας — σκελετός, αρθρώσεις, μύες, σύνδεσμοι — είναι προετοιμασμένο να υποστηρίζει και να κινεί ένα συγκεκριμένο βάρος. Εάν το βάρος αυτό αυξηθεί όλα τα παραπάνω στοιχεία υπόκεινται σε ένα επιπλέον στρες και πρέπει να προσαρμοσθούν. Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι υφίστανται μία επιπλέον πίεση και, όπως συχνά συμβαίνει, οι κοιλιακοί μύες είναι ασθενείς, ενώ το στομάχι βαραίνει, μετατοπίζοντας το βάρος του προς τα κάτω και παρασύροντας τη σπονδυλική στήλη, η οποία αναγκαστικά θα μεγαλώσει την καμπύλη της. Το κέντρο βάρους του σώματος θα μετατοπιστεί, ενώ το υπόλοιπο της στήλης θα πρέπει να προσαρμοσθεί σ' αυτή την αλλαγή. Πιο ειδικά, θα υπάρξει μία επιδείνωση της φυσιολογικής οσφυϊκής λόρδωσης.

Όλα αυτά συμβαίνουν ακόμα και όταν η γυναίκα είναι έγκυος. Με τη διόγκωση της μήτρας και τη φυσιολογική τάση που ο οργανισμός παρουσιάζει αυτή την περίοδο για να παρακρατεί περισσότερα υγρά, μεγαλώνει η καμπύλη της πλάτης που γέρνει προς τα πίσω και μετατοπίζεται το κέντρο βάρους του σώματος. Όλα αυτά είναι εμφανή από την ιδιαίτερη στάση που η έγκυος τείνει να προσλαμβάνει. Είναι σημαντικό λοιπόν να παραμένετε λεπτοί και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης να ελέγχεται αυστηρά την αύξηση του βάρους σας: η μεγάλη αύξηση δεν κάνει καλό ούτε στη γυναίκα ούτε στο μωρό. Επίσης, οι μετακινήσεις του εμβρύου μέσα στη μήτρα αλλάζουν συνεχώς την ισορροπία του σώματος της γυναίκας: το να είσαστε συνεχώς σε κίνηση συντείνει στο να συνηθίζει το σώμα σε αυτές τις αλλαγές. Τέλος, είναι σημαντικό για όλους να έχουμε κοιλιακούς μυς επαρκώς αναπτυγμένους και ελαστικούς.

Και το έντερο πρέπει να λειτουργήσει

Η στασιμότητα των κοπράνων στο έντερο προκαλεί αύξηση της πίεσης στο κάτω μέρος της κοιλιάς, που μπορεί να συνεισφέρει στον πόνο της πλάτης. Το να κρατάμε το έντερο φυσιολογικά κενωμένο μας προφυλάσσει από περιττή ταλαιπωρία του κάτω μέρους της σπονδυλικής στήλης και μπορεί να δώσει ανακούφιση σε όποιον υποφέρει από οσφυαλγία. Αλλά όπως ξέρουμε η δυσκοιλιότητα είναι ένα από τα συχνότερα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου και οφείλεται, εκτός από τους ψυχολογικούς λόγους, και στην ελλιπή φυσική κίνηση αλλά και στη χρήση ραφιναρισμένων τροφών (οι τροφές αυτές, ως γνωστό, δεν έχουν πολλά από τα φυσικά στοιχεία που συντελούν στη φυσιολογική κένωση). Μια διατροφή που περιέχει φρούτα, λαχανικά, δημητριακά μπορεί σταδιακά αλλά σταθερά να αντικαταστήσει τη χρήση των καθαρτικών, ακόμα και ένα έχετε συνηθίσει να τα χρησιμοποιείτε εδώ και πολύ καιρό. Συχνά παραπονιόμαστε για τον τρόπο διατροφής μας, κατηγορώντας την έλλειψη χρόνου κ.ο.κ. Δυστυχώς τις περισσότερες φορές πρόκειται για μια πραγματικότητα που είναι πολύ δύσκολο να την αλλάξουμε.

Εάν δεν έχετε τη δυνατότητα να αλλάξετε τελείως τη δίαιτα σας, αλλάξτε τουλάχιστον ένα γεύμα. Να μια ιδέα για το πρωινό: κρατήστε στο ψυγείο ένα μείγμα φαρίνας ή σπόρων ηλιοτροπίου και κολοκυθιάς, σπόρους σιταριού, σουσαμιού, κομμάτια από φουντούκια, κουκουνάρια, σταφίδα ή άλλα ξερά φρούτα εάν θέλετε να δώσετε γλυκιά γεύση. Τρώτε περίπου 50 γρ. κάθε πρωί, προσθέτοντας γάλα ή γιαούρτι και μασάτε καλά. Εάν προτιμάτε κάτι λιγότερο ευεργετικό μπορείτε να πάρετε πρωινό με φυσικό γιαούρτι στο οποίο θα έχετε προσθέσει 2 κουτάλια πίτυρο και ένα μήλο σε κομματάκια.

Μία άλλη βοήθεια που μπορείτε να δώσετε στο έντερο σας είναι η παρακάτω απλή άσκηση: το πρωί πριν σηκωθείτε από το κρεβάτι κάθεστε ανάσκελα με λυγισμένους τους μηρούς, βάζοντας μαξιλαράκια κάτω από το κεφάλι και τις πλάτες και κάτω από τους μηρούς και τη λεκάνη. Υψώστε και πιέστε την κοιλιά αργά και με ρυθμό, με τους ανασηκωμένους μηρούς, εισπνέοντας όταν ανυψώνετε και εκπνέοντας όταν συμπιέζετε. Επαναλάβετε 20-50 φορές. Μετά πιείτε ένα ποτήρι ζεστό νερό.

Μερικοί μικροί κανόνες για να αισθάνεστε καλύτερα

Πρέπει να δίνουμε μεγαλύτερη προσοχή σ' αυτό που κάνουμε, για να αποφεύγουμε τις δυσάρεστες τις περισσότερες φορές ενοχλήσεις.

Περπατώντας

Το να περπατάτε απλά και αρμονικά δεν είναι εύκολο. Εάν κοιτάξουμε ένα παλιό ζευγάρι παπούτσια, θα μας αποκαλυφθούν όλες οι ιδιαιτερότητες των κινήσεων μας κατά το περπάτημα. Η κλίση στο επάνω μέρος του παπουτσιού αλλά και η διαφορετική φθορά της σόλας και του τακουνιού δείχνουν πάνω σε ποιο μέρος του ποδιού και σε ποια γάμπα ασκούμε περισσότερη πίεση. Θα έπρεπε να περπατάμε κρατώντας τη σπονδυλική στήλη στη φυσιολογική της στάση με τις κοιλότητες στη σωστή θέση και τους μυς χαλαρούς. Το βάδισμα αποκαλύπτει πολλά μύχια πράγματα για ένα άτομο, όπως ένας ηθοποιός ξε-διπλώνει τον εαυτό του, μέσα από το συγκεκριμένο ρόλο που παίζει στη σκηνή, επικοινωνώντας μυστικά μ' αυτό για να μπορέσει να τον αποδώσει. Το να γνωρίζουμε τον εαυτό μας μπορεί να μας βοηθήσει στη δύσκολη τέχνη του βαδίσματος. Τα πράγματα περιπλέκονται εάν πρέπει να μεταφέρουμε βάρη: Ένα πακέτο, μία βαλίτσα, την τσάντα για τα ψώνια. Θεωρητικά, όποιος πάσχει από πόνους στην πλάτη θα έπρεπε να το αποφεύγει αλλά δεν είναι πάντα εύκολο. Λοιπόν: μοιράστε το βάρος στους δύο βραχίονες με τρόπο εξισορροπιστικό. Εάν έχετε μόνο μία τσάντα, αλλάζετε συχνά χέρι και εάν είναι βαριά κρατήστε υπερυψωμένο τον ελεύθερο βραχίονα. Να έχετε υπόψη σας πως η μεταφορά των βαρών στην πλάτη είναι περισσότερο εύκολη αλλά και αυτή ταλαιπωρεί την πλάτη. Όταν τα βάρη μεταφέρονται στην πλάτη τα γόνατα παραμένουν ελαφρώς λυγισμένα και οι μύες της κοιλιάς συσπασμένοι. Προσέξτε σ' αυτή την περίπτωση τους ιμάντες που συγκρατούν το βάρος να είναι σε τέτοιο ύψος έτσι ώστε να μπορείτε να περπατάτε δίχως να λυγίζετε ούτε μπροστά ούτε πίσω. Μία άλλη δύσκολη κατάσταση για την πλάτη παρουσιάζεται όταν πρέπει να περπατήσουμε κρατώντας ένα μωρό στο χέρι.

Καθισμένοι

Όταν καθόμαστε πρέπει να προσπαθούμε ώστε η πλάτη μας να είναι απλωμένη και να υποβαστάζεται στα σημεία κλίσης της. Πράγματι, η καθιστή στάση πιέζει τη σπονδυλική στήλη. Εάν η ραχοκοκαλιά είναι ευθεία, πρέπει να τη βοηθούμε με μαξιλάρια. Τα γόνατα θα πρέπει να είναι στο ύψος του ισχίου και όχι πιο κάτω. Το κάθισμα θα πρέπει να υποστηρίζει όλο το μηρό μέχρι το γόνατο (το να καθόμαστε στην άκρη των καθισμάτων κουράζει περισσότερο). Το σημαντικό είναι να ψάχνετε θέσεις στις οποίες το σώμα να στηρίζεται καλά, πράγμα το οποίο γίνεται αυθόρμητα όταν είμαστε χαλαρωμένοι. Όταν είμαστε κουρασμένοι από μία θέση, πρέπει να κινηθούμε: το περπάτημα σ' αυτή την περίπτωση είναι η καλύτερη ξεκούραση. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν καθόμαστε στο αυτοκίνητο ή όταν οδηγούμε: σ' αυτή την περίπτωση στην πίεση της στήλης προστίθενται τα χτυπήματα και οι πλευρικές ωθήσεις. Θυμίζουμε ότι οι επαγγελματίες οδηγοί είναι μία από τις κατηγορίες που υποφέρουν περισσότερο από πόνους της πλάτης. Εάν κάνουμε μακρινά ταξίδια θα πρέπει να σταματάμε και να κινούμαστε: να κινούμε τις πλάτες, και να περπατάμε σιγά αλλά με σταθερό βήμα. Ακόμα και στη μηχανή το στήθος θα πρέπει να είναι απλωμένο σε ευθεία γωνία και όχι λυγισμένο προς τα εμπρός. Τέλος, και στο ποδήλατο δώστε προσοχή στο ύψος του τιμονιού, το οποίο θα πρέπει να επιτρέπει στο στήθος να παραμένει ίσιο αλλά και στη σέλα που υποβοηθά την επιμήκυνση της γάμπας. Μια καλή θέση μας γλιτώνει από αρκετή κούραση. Ακόμα και όταν καθόμαστε σ' ένα γραφείο ή σ' ένα τραπέζι πρέπει να φροντίζουμε ώστε το κάθισμα να είναι στο σωστό ύψος. Εάν είναι πολύ ψηλό λυγίζουμε πλάτη και λαιμό, ενώ όταν είναι πολύ χαμηλό κουραζόμαστε περισσότερο με το να προσπαθούμε να υποστηρίξουμε τους βραχίονες. Πρέπει να επισημάνουμε ότι σ' αυτήν την περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος να γλιστρήσουμε προς τα εμπρός με τη λεκάνη.

Τέλος πρέπει να φροντίζουμε το φωτισμό εάν πρέπει να διαβάσουμε ή να ράψουμε για να μην είμαστε αναγκασμένοι να σκύβουμε και να υφιστάμεθα άσκοπη ένταση. Ακόμη, όταν παρακολουθούμε τηλεόραση, είναι καλύτερα η οθόνη να βρίσκεται στο ύψος των ματιών μας.

Το ν' αλλάξουμε τις κακές μας συνήθειες δεν είναι και τόσο δύσκολο.

Είναι σημαντικό να σκεφτόμαστε το σώμα μας, να το αγαπάμε, να μην κάνουμε κατάχρηση των επιδόσεων του και ν' ακούμε τα μηνύματα του

Ο ύπνος

Ένας καλός ήσυχος ύπνος, βαθύς, αδιάκοπος, με τους μυς χαλαρούς είναι σημαντικός όχι μόνο για την υγεία και τη μακροζωία μας αλλά και για να διατηρηθούμε νέοι, γιατί κατά τη διάρκεια του ύπνου αναγεννώνται και ανανεώνονται οι δυνάμεις μας. Καθένας θα έπρεπε να κοιμάται όσες ώρες έχει ανάγκη, πράγμα που διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Για να κοιμόμαστε καλά χρειάζεται ν' αντιμετωπίζουμε τον ύπνο χαλαροί στο σώμα και στο πνεύμα: 4 βήματα και ένα μπάνιο ζεστό μπορούν να βοηθήσουν. Είναι επίσης σημαντικό το περιβάλλον να μην είναι πολύ ζεστό (ακόμα καλύτερα εάν το παράθυρο δεν είναι κλειστό εντελώς): ο αέρας της πόλης το βράδυ είναι πιο καθαρός απ' το πρωί. Γενικά είναι καλύτερο να κρατάτε το σώμα ζεστό με εσώρουχα και κουβέρτες και ν' αφήνετε το δωμάτιο πιο δροσερό. Οι κουβέρτες πρέπει να είναι ζεστές, άνετες και ελαφρές, για να μην κουράσουν άσκοπα τους μυς. Αποφεύγετε τα συνθετικά υλικά να έρχονται σ' επαφή με το σώμα. Στη συνέχεια θα έρθουμε σε δύο σημαντικότατα στοιχεία που ενδιαφέρουν άμεσα την πλάτη: Το κρεβάτι και το μαξιλάρι. Το κρεβάτι θα πρέπει να υποστηρίζεται δίχως να είναι σκληρό, έτσι ώστε να παρέχει μία πλήρη στήριξη στη σπονδυλική στήλη, σεβόμενο όμως τις κοιλότητες της και επιτρέποντας της να απλωθεί. Το ιδανικό είναι ένα στρώμα μαλακό και ενισχυμένο ή ένα στρώμα από μαλλί που ν' ακουμπά σε βάση ξύλινη. Ο ύπνος με το πρόσωπο προς τα κάτω τονίζει την οσφυϊκή κοιλότητα, αλλά εάν η θέση αυτή σας εξυπηρετεί κρατήστε τουλάχιστον ένα μαξιλάρι κάτω από το κεφάλι. Όταν κάθεστε στο πλευρό, ένα μαξιλάρι κάτω από τις γάμπες θα κάνει πιο άνετη τη στάση. Πάντως όσο πιο μεγάλη προσοχή δίνετε στη στάση σας τόσο πιο πολύ θα μπορείτε να εκτιμήσετε τα ευεργετήματα του καλού κρεβατιού. Το άλλο σημαντικό στοιχείο είναι το μαξιλάρι: από το ύψος του και τη σύσταση του εξαρτάται η ξεκούραση του τραχήλου που είναι ένα από τα μέρη του σώματος το οποίο ταλαιπωρείται εξαιρετικά από την ένταση και το στρες. Για ν' αξιολογήσετε το ύψος του μαξιλαριού ακουμπήστε σ' έναν τοίχο την πλάτη, τους γλουτούς και τις φτέρνες, κρατώντας το κεφάλι ίσια: η απόσταση ανάμεσα στο λαιμό και στον τοίχο δίνει το σωστό ύψος του μαξιλαριού. Το σημαντικό είναι ότι το κεφάλι στο κρεβάτι δεν πρέπει να λυγίζει προς το στήθος, ούτε να πέφτει προς τα πίσω. Και στο τέλος, για ν' αρχίσετε καλά την ημέρα, μην εκτοξευθείτε κάτω από το κρεβάτι, με τα πόδια γυμνά στο παγωμένο πάτωμα. Τεντωθείτε αρκετά πριν σηκωθείτε και κάντε αρκετές πλήρεις αναπνοές ανάσκελα ή ύπτια.

«Διπλωματία» στο νοικοκυριό

Η καθημερινή ζωή, κυρίως της νοικοκυράς, που είναι υποχρεωμένη να κάνει τις οικιακές εργασίες, μας υποχρεώνει σε πολλές κινήσεις που ταλαιπωρούν το σώμα με τις συνεχείς επικύψεις: Το μάζεμα των αντικειμένων, το σήκωμα ενός μωρού, το καθάρισμα μιας μπανιέρας κ.ο.κ. Σ' αυτές τις περιπτώσεις ο χρυσός κανόνας είναι: διπλώστε τις γάμπες και όχι την πλάτη. Είναι αλήθεια ότι είναι λίγο περισσότερο κουραστικό, κυρίως όταν σηκωνόμαστε, αλλά αυτό συμβαίνει γιατί οι μύες της γάμπας δεν είναι πολύ γυμνασμένοι. Φτάνει να κάνουμε συχνά αυτή την κίνηση και θα συνηθίσουμε γρήγορα. Όταν διπλωνόμαστε η πίεση είναι πάνω στην πλάτη και δε θα σταματήσουμε ποτέ να λέμε ότι η πλάτη πρέπει ν' αποφεύγει τέτοιου είδους πιέσεις. Εάν πρέπει να σηκώσετε κάποιο βάρος, κάντε το με τα δύο χέρια και όσο το δυνατόν πιο κοντά στο σώμα. Πριν αρχίσετε την κίνηση, φέρετε μπροστά τη λεκάνη και συσπάστε κοιλιά, γλουτούς, εκπνέοντας. Διατηρήστε τη σύσπαση κατά την κίνηση. Τα σε σύσπαση πόδια δίνουν πιο σταθερή βάση. Θα ήταν καλύτερο εάν ανοίγαμε τις γάμπες, κρατώντας τα αντικείμενα που πρέπει να σηκώσουμε στο κέντρο του σώματος. Άλλες κινήσεις επιβάλλουν μόνο μία ελαφρά κλίση του στήθους προς τα εμπρός: σιδέρωμα, πλύσιμο πιάτων, μαγείρεμα, ξύρισμα, πλύσιμο δοντιών (όπως επίσης και επαγγελματικές στάσεις όπως εκείνες του σχεδιαστή). Όλες αυτές οι θέσεις μπορούν να αποδειχθούν επικίνδυνες, εάν πάσχουμε από πόνους της πλάτης ή αν πρέπει να τις διατηρήσουμε για ώρα. Σ' αυτές τις περιπτώσεις είναι χρήσιμο ν' ακουμπάτε ένα από τα δύο πόδια σ' ένα υποπόδιο: αυτό σπρώχνει ελαφρά προς τα εμπρός τη λεκάνη που αποφεύγει έτσι θέσεις υπερλόρδωσης.

Στρώνοντας το κρεβάτι

Το στρώσιμο του κρεβατιού προϋποθέτει μία σειρά από κινήσεις που πιέζουν πολύ την πλάτη. Πρέπει να καταλάβετε ότι δεν είναι απαραίτητο να το κάνετε κάθε μέρα: τα στρώματα με τις γωνίες στέκονται στρωμένα περισσότερο χρόνο και ορισμένα παπλώματα ελαφρά μπορούν να περιορίσουν πολύ αυτές τις κινήσεις: τα μαλακά στρώματα ή αυτά από λάστιχοπούπουλο δεν πρέπει να γυρίζονται. Πράγματι υπάρχουν τόσες λύσεις και τόσες επιλογές που μπορούμε να διαλέξουμε για να κάνουμε πιο απλές και λιγότερο κουραστικές ορισμένες οικιακές εργασίες! Και εδώ ισχύει ο ίδιος κανόνας: λυγίζετε τα γόνατα και όχι το στήθος. Γυρίζετε γύρω από το κρεβάτι και μην ανεβοκατεβαίνετε από αυτό. Είναι αυτονόητο ότι το στρώσιμο θα γίνει πιο εύκολα εάν το κρεβάτι δεν είναι πολύ κοντό και αν υπάρχει αρκετός χώρος γύρω από αυτό. Μπορεί τέλος να χρειασθεί να σπρώξτε κάτι βαρύ και ογκώδες. Σ' αυτή την περίπτωση προσέξτε τις απότομες κινήσεις που μπορούν ακόμη και να τραυματίσουν τους μυς, με πολύ επώδυνες συνέπειες. Δεν είναι σπάνιες οι μικροθλάσεις, τα τραβήγματα και οι μικροτραυματισμοί κατά τις οικιακές εργασίες, που ενώ είναι ανάξιες λόγου, ωστόσο δεν παύουν να είναι ενοχλητικές.

Όταν κοιμάστε ή ξεκουράζεστε προσπαθήστε να ξαπλώνετε δίχως να λυγίζετε την πλάτη. Από το στομάχι και πάνω κρατήστε το σώμα σε θέση συμμετρική σε σχέση με τη μεσαία νοητή γραμμή του σώματος. Στο πλάι, η πλάτη θα πρέπει να είναι οριζόντια, με τη βοήθεια ενός μαξιλαριού. Με το στομάχι προς τα κάτω προσπαθήστε να δώσετε σχήμα τόξου στη σπονδυλική στήλη. Εάν δεν τα καταφέρετε βάλτε ένα μαξιλάρι κάτω από την ήβη.

Προτιμήστε κρεβάτι σκληρό και προσπαθήστε να ζυγίζετε την ισορροπία του σώματος βάζοντας ένα μαξιλάρι ανάμεσα στις γάμπες.

Μύες «λυμένοι» και επαρκείς

Σε ό,τι αφορά τους μυς, ένα πολύ προληπτικό μέτρο για τους πόνους της πλάτης βασίζεται στις ασκήσεις που συνεισφέρουν στο να λύσουν τους συσπασμένους και κουρασμένους μυς. Επιβάλλεται αυτοί που υποφέρουν από οσφυαλγίες, κάτω από αυστηρό έλεγχο, να τις επαναλαμβάνουν συχνά. Για όλους είναι χρήσιμες οι ασκήσεις που προπονούν τους μυς, τις οποίες και πρέπει να κάνουμε σε καθημερινή βάση. Σε όλες τις περιπτώσεις είναι πρακτικό να μάθουμε κατά τη διάρκεια των ασκήσεων να αναπνέουμε κανονικά και με πλήρη τρόπο, να συνδυάζουμε δε την αναπνοή με την κίνηση.

Πρέπει να κάνουμε τις ασκήσεις αργά και σταματώντας λίγο στη θέση εκκίνησης (μέχρι να αισθανθούμε ένταση αλλά όχι πόνο) και όχι πολύ γρήγορα. Εάν δεν μπορείτε να αφιερώσετε καθημερινά πολύ χρόνο για τις ασκήσεις αυτές, κάντε ορισμένες πιο απλές κατά τη διάρκεια της καθημερινής σας δραστηριότητας στο κρεβάτι ξαπλωμένοι, σε μία καρέκλα ή στο πάτωμα. Χρησιμεύουν στο να συμβάλλουν στη διακοπή μιας εργασίας αλλά και για να «λύσουν» τους ήδη σκληρυμένους μυς. Εάν έχετε υγιή καρδιά, το ανέβασμα της σκάλας με τα πόδια είναι μία πολύ καλή άσκηση γιατί ενεργοποιεί την κυκλοφορία και δυναμώνει τις γάμπες. Κάντε το κανονικά, σταδιακά και σε λίγο καιρό δε θα αισθάνεστε κούραση. Μην ακουμπάτε στα κάγκελα και αφού εξασκηθείτε ανεβαίνετε τα σκαλιά 2-2. Το περπάτημα πάντως είναι μία καλή δραστηριότητα και φυσικά προτιμότερο είναι να γίνεται σε κάποιο πάρκο, όταν η κίνηση και ο θόρυβος των αυτοκινήτων δεν προκαλούν στρες και ενόχληση.

Όταν φθάνει ο πόνος

Παρ' όλες τις προφυλάξεις ο πόνος μπορεί να φθάσει απρόσμενα και επιφανειακά αδικαιολόγητος. Αλλά και αν ξέρετε το λόγο, αυτό δε διορθώνει την κατάσταση. Ο πόνος είναι πάντα ένα μήνυμα, ένα ενοχλητικό και επώδυνο σημάδι που μας στέλνει το σώμα.

Πρέπει να το ακούσουμε για να καταλάβουμε το μήνυμα δίχως να φοβόμαστε ή να εκνευριζόμαστε. Η ανοχή επί μακρού του πόνου αποδυναμώνει την ένταση του. Αλλά λίγη προσοχή μας βοηθά να καταλάβουμε το είδος αυτού του μηνύματος και να βρούμε τις λύσεις και τις κινήσεις που τον καταπραΰνουν, δίχως όμως αυτό να σημαίνει ότι θα μειωθεί και ο πόνος. Πού κτυπά ο πόνος; Στους αυχενικούς, ανάμεσα στην ωμοπλάτη, αλλά πιο συχνά στην οσφυϊκή περιοχή: είναι ένας πόνος που αυξάνει με την πίεση των χεριών και αν προσπαθήσουμε να μετακινήσουμε το στήθος, οι μύες συσπώνται και ο κορμός σκληραίνει. Εάν ο πόνος διακλαδίζεται στο γλουτό και τις γάμπες μπορεί να είναι ισχιακός, δηλαδή να προέρχεται από φλεγμονή του ισχιακού νεύρου, που γεννάται στους τελευταίους σπονδύλους και διατρέχει τη γάμπα κατά μήκος μέχρι τον αστράγαλο. Εύκολα εγκαθίσταται ο ισχιακός πόνος και εξαιτίας άλλων παθήσεων της οσφυϊκής περιοχής, δεδομένου ότι εκεί εντοπίζονται οι ρίζες του ισχιακού νεύρου. Κυρίως προκαλείται από μετατόπιση ή κήλη του δίσκου.

Για να τον αναγνωρίσετε εύκολα, κάντε αυτήν τη δοκιμή: ξαπλώστε ανάσκελα σ' ένα χαλί ή σε μία σκληρή επιφάνεια και σηκώστε τη γάμπα που πονά κρατώντας την άλλη καλά απλωμένη και στηριζόμενη στο πάτωμα δίχως να τη λυγίζετε. Φέρνετε τη σηκωμένη γάμπα σε ευθεία γωνία. Σ' αυτήν τη θέση θα πρέπει να υπάρξει αύξηση του πόνου στην οσφυϊκή περιοχή.

Η κήλη του δίσκου παρουσιάζει έναν πόνο όμοιο με μία σουβλιά και συνοδεύεται και αυτή από δυσκαμψία στις κινήσεις και σύσπαση των μυών.

Πάντως η διάγνωση της είναι πιο σύνθετη και πρέπει να γίνεται από τον ειδικό γιατρό, που θα ορίσει και τον κατάλληλο τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί.

Τι να κάνουμε σε περίπτωση πόνου της πλάτης

Εάν μας «κτυπήσει» ξαφνικά ένας πόνος της πλάτης πρέπει να ξαπλώσουμε σε μία σκληρή επιφάνεια, π.χ. ένα στρώμα στηριζόμενο σε ξύλο. Κάντε κομπρέσες ζεστές στο μέρος που πονά και φωνάξτε το γιατρό. Εάν πρόκειται για ισχιακό πόνο βάλτε σακούλα με πάγο στο γλουτό και τη γάμπα που πονά. Εάν ήδη ξέρετε το λόγο και τη φύση του πόνου προετοιμαστείτε για μία περίοδο ξεκούρασης. Είναι μία από τις καλύτερες θεραπείες. Αλλά και κατά τη διάρκεια της ξεκούρασης πρέπει να βρείτε τρόπο να ζήσετε με τον πόνο και να τον καταπραΰνετε. Μόνο με πολύ προσοχή θα βρεθούν οι κατάλληλες στάσεις που μειώνουν τον πόνο και επιτρέπουν τη χαλάρωση. Κάποια απλή σύσταση. Για να πάτε στο κρεβάτι: στεκόμαστε με τα πλάγια προς το κρεβάτι, λυγίζουμε ελαφρά τα γόνατα και ακουμπάμε τα χέρια στην πλάτη του κρεβατιού για να κρατηθούμε. Γυρίζουμε με τη ράχη προς το κρεβάτι και πέφτουμε σιγά σιγά καθισμένοι, κρατώντας το πιγούνι λυγισμένο στο στήθος.

Μετά ακουμπάμε τα χέρια από τη μία πλευρά στο κρεβάτι και πέφτουμε πάντα στη μία πλευρά, σηκώνοντας σιγά σιγά τις γάμπες, πάντα λυγισμένες. Στο κρεβάτι η καλύτερη θέση είναι η εμβρυακή, με το πιγούνι γερμένο προς το στήθος και τις γάμπες λυγισμένες και κολλημένες τόσο όσο να μειωθεί ο πόνος. Κάντε δοκιμές μέχρι να βρεθεί το πλευρό στο οποίο νιώθετε λιγότερο πόνο. Σ' αυτήν τη θέση κάντε βαθιές αναπνοές προσπαθώντας να πλησιάσετε τα γόνατα στο στήθος. Το μαξιλάρι κάτω από το κεφάλι πρέπει να κρατάει τη σπονδυλική στήλη τέλεια ευθυγραμμισμένη, δηλ. η μύτη πρέπει να είναι ίσια, ούτε να κοιτάει το πάτωμα ούτε το ταβάνι. Παρακολουθήστε τον εαυτό σας (σ' έναν καθρέπτη) για να είσαστε σίγουροι ότι πήρατε τη σωστή θέση. Μια άλλη συνήθεια είναι τα περισσότερα από ένα μαξιλάρια ανάμεσα στα γόνατα για να κρατιέται ευθυγραμμισμένη η λεκάνη. Εάν είναι απαραίτητο βάλτε και ένα κάτω από τη μέση. Εάν όταν ξυπνήσετε το πρωί είσαστε εκτός θέσης, επαναλάβετε και κάντε μερικές αναπνοές πριν σηκωθείτε (ποτέ μη σηκώνεστε απότομα). Σηκωθείτε πολύ αργά και προσεκτικά για να αποφύγετε τους πόνους. Εάν ο πόνος είναι ισχιακός, η θέση αυτή τον αυξάνει: σ' αυτή την περίπτωση κρατήστε απλωμένη τη γάμπα που πονά και λυγίστε την άλλη. Βάλτε περισσότερα μαξιλάρια ανάμεσα στις γάμπες έτσι ώστε η σπονδυλική στήλη να είναι ευθυγραμμισμένη.

Στη φάση του πόνου είναι καλύτερα να είστε καθισμένοι: όταν σηκώνεστε από το κρεβάτι περπατήστε λίγο και μετά παραμείνετε ξαπλωμένοι. Μη στέκεστε όρθιοι εάν ο πόνος αυξάνει. Ένα καλό ζεστό μπάνιο είναι ό,τι πρέπει για τον πόνο της πλάτης: ζεσταίνει και χαλαρώνει. Χρειάζεται όμως προσοχή και βέβαια τη βοήθεια κάποιου άλλου, που θα σας βοηθήσει στην προετοιμασία της μπανιέρας. Φροντίστε ώστε τα ρούχα σας να βρίσκονται στο χώρο του λουτρού για να μην κρυώσετε μετά το μπάνιο σας. Και μέσα στην μπανιέρα θα πρέπει να κρατήσετε τη σπονδυλική στήλη όπως στην εμβρυακή θέση.

Κρατηθείτε με πετσέτες κάτω από την πλάτη και τον τράχηλο. Πάρτε βαθιές αναπνοές. Όταν έχετε πόνο στην πλάτη, η χρήση του WC φέρνει κάποια δυσκολία. Καταπραΰνετε τον πόνο βάζοντας μπροστά ένα σκαμνάκι για να ακουμπήσετε τα πόδια σας. Καλύτερο θα ήταν ένα σε σχήμα U για να πάρετε τη θέση αλά «τούρκα».

Ένα ελαφρύ μασάζ μπορεί να φέρει ανακούφιση γιατί κρατά ζεστό το μέρος που πονά, και το χαλαρώνει. Ενώ ένα πλήρες μασάζ είναι έργο των ειδικών, οποιοσδήποτε από το περιβάλλον μας μπορεί να κάνει το «effleurage», που είναι η τέχνη της ελαφριάς μάλαξης των επιφανειακών μυών. Ο ασθενής πρέπει να κάθεται άνετα, μ' ένα μαξιλάρι στην κοιλιά και σε περιβάλλον ζεστό. Όποιος κάνει το «effleurage» πρέπει να χρησιμοποιεί λάδι για το σώμα (όπως για τα μωρά), ή, σε έλλειψη λαδιού, ταλκ (και όχι κρέμες που απορροφώνται από το σώμα), βάζοντας το στα χέρια και όχι απευθείας στο σώμα. Αρχίστε από κάτω προς τα πάνω, δίχως να ξεχνάτε τις πλάτες και τον τράχηλο. Το μασάζ χρειάζεται συγκέντρωση και συνέπεια. Από τα χέρια περνά ενέργεια από αυτόν που κάνει μασάζ σ' αυτόν που το δέχεται.

Μία τεχνική που ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει για να καταπραΰνει τον πόνο είναι το Zilgrei, όπου συνδυάζονται οι βαθιές αναπνοές με τη χειροπρακτική. Ο σκοπός είναι να κινηθούν οι αρθρώσεις με τη βοήθεια των βαθιών αναπνοών που συντονίζονται με την κίνηση. Αυτή η τεχνική πρέπει να γίνεται με υπομονή και μπορεί να χρησιμοποιηθεί με καλά αποτελέσματα και για τη χαλάρωση των αρθρώσεων.

Οι θεραπείες

Φάρμακα: Τα αναλγητικά μπορούν μόνο συμπτωματικά να σταματήσουν τον πόνο, άρα λοιπόν είναι χρήσιμα όταν ο πόνος είναι δυνατός ή προκαλεί άλλες ενοχλήσεις, εμποδίζει τον ύπνο κ.ο.κ. Δε θεραπεύουν, άρα λοιπόν παραμένει η ανάγκη ξεκούρασης για να δοθεί η χαμένη ευκινησία στην πλάτη. Τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα λαμβάνονται μόνο σε περίπτωση φλεγμονώδους πάθησης και μόνο μετά από ιατρική συμβουλή. Οι καταπραϋντικές κρέμες μπορούν να ηρεμήσουν και να κρατήσουν ζεστό το μέρος δίχως να προκαλέσουν προβλήματα, αν και μία σακούλα με πάγο μπορεί να φέρει τα ίδια αποτελέσματα. Φυσιοθεραπεία: Είναι η φυσική θεραπεία ενός ειδικού τεχνικού (παραϊατρικό προσωπικό) που κάνει ειδικές κινήσεις στον ασθενή, με κύριο σκοπό να ξεμπλοκάρουν τις αρθρώσεις και να χαλαρώσουν τους μυς που είναι σκληροί και συσπασμένοι. Είναι μία προσωπική θεραπεία που εξετάζει ξεχωριστά την κατάσταση του κάθε ασθενή. Άρα με τη φυσιοθεραπεία μπορεί να θεραπευθεί μία οξεία φάση πόνου και μπορούμε να μάθουμε, με την υπόδειξη του ειδικού, τις κατάλληλες ασκήσεις τις οποίες να συνεχίσουμε και μόνοι μας. Θερμική θεραπεία: Πολλοί θερμικοί σταθμοί (αμμόλουτρα, λασπόλουτρα) θεραπεύουν αρθρώσεις, ισχιακούς πόνους και διάφορες οσφυαλγίες. Η θερμική κούρα είναι ενδιαφέρουσα εμπειρία γιατί για λίγες μέρες αφιερώνεστε στη θεραπεία και την περιποίηση του εαυτού σας και του σώματος σας, κάτω από ιατρικό έλεγχο, σε ευχάριστα και ξεκούραστα μέρη. Εάν γίνεται με κάποια συχνότητα, είναι μία πολύ καλή προετοιμασία για τις δυσκολίες του χειμώνα.

Θεραπεία με ακτινοβολία: (Θεραπεία του Marconi, ακτίνες Roentgen , υπέρυθρες ακτίνες, φούρνοι κ.ο.κ.). Έχουν λειτουργία αντιφλεγμονώδη και καταπραϋντική. Οι αντιδράσεις σ' αυτές τις θεραπείες είναι υποκειμενικές, χρειάζεται λοιπόν να ξεχωρίσουμε το είδος των εφαρμογών που ενδείκνυνται για τις ενοχλήσεις του καθενός. Γίνονται πάντα κάτω από ιατρικό έλεγχο.

Παρακέντηση: Είναι μία τεχνική ανατολικής προέλευσης, πάρα πολύ παλιά που έχει ήδη διαδοθεί στη Δύση. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας εισχωρούν βελόνες σε πολύ συγκεκριμένα σημεία, ανάλογα με το μέρος που χρειάζεται να θεραπεύσουμε. Μια τέτοια θεραπεία απαιτεί αρκετές επισκέψεις στο γιατρό, ανάλογα με τις αντιδράσεις του ασθενή. Έχει κυρίως δράση καταπραϋντική πάνω στον πόνο και παράλληλα παρατηρείται ένας ερεθισμός, εγκεφαλικός και κυκλοφοριακός. Χειροπρακτική: Είναι ένας ειδικός κλάδος της ιατρικής που ασχολείται κατά ιδιαίτερο τρόπο με το μηχανισμό της σπονδυλικής στήλης. Μετά τη διάγνωση, ο χειροπρακτικός επεμβαίνει αμέσως στις ποθούσες αρθρώσεις, χειρίζοντάς τες με τα χέρια με μίαν απότομη κίνηση που έχει σκοπό να ξαναδώσει κίνηση στην άρθρωση. Κατά την εξέταση, ο ασθενής τοποθετείται ανάσκελα στο κρεβάτι και ο χειροπρακτικός του κρατά το κεφάλι ανάμεσα στα χέρια και το γυρίζει μέχρι το σημείο μέγιστης έντασης. Σ' αυτή, λοιπόν, τη θέση έντασης κάνει μίαν απότομη κίνηση, ξερή, που παράγει το χαρακτηριστικό τρίξιμο. Από μόνο του το τρίξιμο δεν αποδεικνύει τίποτα και σίγουρα όλοι δεν μπορούμε να τρίξουμε ορισμένες αρθρώσεις, όπως, π.χ., αυτές των δακτύλων. Το σημαντικό είναι ο τρόπος με τον οποίο γίνεται ο χειρισμός με τα χέρια. Πρέπει να θυμάστε ότι αυτό το είδος θεραπείας εμπεριέχει κάποιο ρίσκο, που έχει σχέση με τη γρηγοράδα του ίδιου του χειρισμού. Τα πάντα γίνονται με μία μοναδική κίνηση σε λίγα δευτερόλεπτα. ΓΥ αυτό είναι σημαντικό να εμπιστεύεστε επαγγελματίες με αποδεδειγμένη εμπειρία και ποιότητα. Χειρουργική: Σε ό,τι αφορά τις παθήσεις της σπονδυλικής στήλης, η χειρουργική επέμβαση είναι αρκετά σπάνια. Κρίνεται απαραίτητη σε ορισμένες περιπτώσεις κήλης του δίσκου, όταν δεν επαρκούν οι άλλες θεραπείες και είναι σπάνια σε ορισμένες περιπτώσεις αρθρώσεων, όπως στο προχωρημένο στάδιο της σκολίωσης.

...ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ

Στην τρίτη ηλικία φαίνονται τα ευεργετήματα της προσοχής και του σεβασμού για το σώμα μας που καλλιεργούνται κατά τη διάρκεια των προηγούμενων ετών. Αλλά δε ζει κανείς, καλώς ή κακώς, μόνο με τις παρακαταθήκες του παρελθόντος. Το χειρότερο πράγμα είναι να αρχίσετε να αισθάνεστε ηλικιωμένοι και επομένως όχι σε θέση να συνεχίσετε τη δραστηριότητα σας μέχρι εκείνη τη στιγμή. Η συνταξιοδότηση και η διακοπή της επαγγελματικής δραστηριότητας αποτελεί, κυρίως για τους άνδρες, που αισθάνονται πιο δραματικά το πέρασμα στην ...άλλη όχθη, την αρχή της σωματικής και ψυχικής κατάπτωσης, κυρίως γιατί δίδεται τέλος σ' αυτή που ήταν το κέντρο της καθημερινής ύπαρξης τους. Εάν κάνετε πολλά σπορ δεν υπάρχει κανένας λόγος να τα διακόψετε, εκτός και αν επεμβαίνουν ειδικές ασθένειες που δεν τα επιτρέπουν. Ακόμα και οι φυσιολογικές δραστηριότητες της καθημερινής ζωής δεν πρέπει να διακόπτονται εξαιτίας της προχωρημένης ηλικίας. Η δραστηριότητα σας κάνει να αισθάνεστε χρήσιμοι και σας δίνει ένα κίνητρο για να κρατάτε το σώμα σε φόρμα. Το μοναδικό εμπόδιο παρουσιάζεται από την υπερβολική κούραση. Ωστόσο πολλές ασθένειες των ηλικιωμένων προέρχονται από την αναγκαστική ακινησία, και ίσως και από το περιβάλλον τους που προσπαθούν να τους αλλάξουν συνήθειες από το φόβο ότι τώρα πια δεν είναι σε θέση να κάνουν πράγματα που απαιτούν και την παραμικρή προσπάθεια. Μία εύκολη λύση είναι τα διάφορα τμήματα γυμναστικής και φυσικών δραστηριοτήτων, ειδικά για την τρίτη ηλικία, που όλο και εξαπλώνονται.